Kuraklık
KURAKLIK TANIMI
Bir bölgede nem miktarındaki geçici dengesizliğin o bölgedeki su kıtlığı ile ilişkisi olarak kabaca tanımladığımız kuraklık doğal bir iklim olayıdır ve herhangi bir zamanda herhangi bir yerde meydana gelebilir. Kuraktan nemli iklim tiplerine kadar her yerde görülebilir. Bununla beraber kurak iklimler nem eksikliğinden ve yüksek değişkenlikteki yağıştan dolayı kuraklığa karşı daha hassas konumdadırlar. Ekstrem olaylar içinde kuraklık genellikle yavaş gelişir, sıklıkla uzun bir süreklilik gösterir ve atmosferik tehlikeler içinde tahmini en az olanı olması ile birlikte etkileri çok geniştir.
Kuraklık tabiatın gizli bir tehlikesidir. Genellikle herhangi bir mevsim veya bir zaman diliminde yağış miktarındaki azalmadan dolayı meydana gelir. Kuraklık hesaplamalarında bir bölgedeki yağış ve evapotranspirasyon (buharlaşma+terleme) arasındaki dengenin uzun süreli ortalaması göz önünde bulundurulmalıdır. Kuraklık zamanla (yağış mevsiminin başlamasında gecikmeler, ürün büyüme mevsimi- yağış zamanının ilişkisi) ve yağışların tesirleri ( yağış yoğunluğu, sayısı) ile ilişkilidir. Yüksek sıcaklık, şiddetli rüzgar ve düşük nem miktarı gibi diğer değişkenler bir çok bölgede kuraklıkta etkili olur.
Kuraklık yalnızca fiziksel bir olay veya bir doğa olayı olarak görülmemelidir. Onun, insan ve faaliyetlerinin su kaynaklarına olan bağımlılığı nedeniyle toplum üzerinde çeşitli etkileri vardır.
Uzun süreli kuru hava nem azlığı yaratarak bitki, orman ve su kaynaklarında azalmaya sebep olur ve neticede, ciddi çevresel, ekonomik ve sosyal problemlerin ortaya çıkar.
ÇEŞİTLERİ
Kuraklığın literatürde kullanılan üç çeşidi vardır.
1- METEOROLOJİK KURAKLIK
Uzun bir zaman içinde yağışın belirgin şekilde normal değerlerin altına düşmesi olarak tanımlanır. Nem azlığının derecesi ve uzunluğu meteorolojik kuraklığı belirler ve bölgeden bölgeye gelişiminde farklılıklar gözlenir. Örneğin yağışın ve yağışlı gün sayısının belirli bir değerden az olması temeline dayanarak kurak periyotlar teşhis edilir. Bu hesap şekli nemli subtropikal iklimler gibi yıl boyunca yağış alan yerler için uygundur. Diğer iklim bölgeleri mevsimsel yağış paternleri ile karakterize edilir. Diğer bir tanım şekli yağışın aylık, mevsimlik veya yıllık toplamlarının ortalamasından olan farkları ile ilişkilidir.
2- TARIMSAL KURAKLIK
Tarımsal kuraklık meteorolojik kuraklığın çeşitli özellikleri ile çok yakın ilişkilidir. Toprakta bitkinin ihtiyacını karşılayacak miktarda su bulunmaması olarak tanımlanan tarımsal kuraklık nem kaybı ve su kaynaklarında kıtlık oluştuğu zaman meydana gelir. Ürün miktarında azalmaya, büyümelerinde değişime ve hayvanlar için tehlikeye sebep olur.
3- HİDROLOJİK KURAKLIK
Hidrolojik kuraklık yeraltı su kaynakları, yüzey suları veya yağış periyotlarının etkisi ile ilişkilidir. Meteorolojik kuraklığın uzaması durumunda hidrolojik kuraklıktan söz edilir. Uzun süreli yağış azlığının kaynak seviyeleri, yüzey akışı ve toprak nemi gibi hidrolojik sistemin bileşenlerinde kendisini göstermesidir. Yeraltı suları, nehirler ve göllerin seviyesinde keskin bir düşüşe sebep olur. İnsan, bitki ve hayvan yaşamı için büyük bir tehlike yaratır.Bir dönemde yaşanan yağış miktarında azalma toprak neminde hızlı azalmaya neden olacağı için tarımla uğraşanlarca hemen hissedileceği halde hidroelektrik santrallerinde bir süre etkili olmayacaktır. Hidrolojik kuraklıkta en önemli etken iklim olmasına rağmen arazi kullanımı (örneğin ağaç kesimi), arazinin verimsizleşmesi bölgenin hidrolojik özelliklerini etkiler. Bölgeler hidrolojik sistemleri ile birbirine bağlı oldukları için meteorolojik kuraklığın etkisi ile yağış kıtlığı yaşanan alanların sınırları daha genişleyebilir. İnsan aktiviteleri; arazi kullanımında değişim meydana getirdiği için meteorolojik kuraklığın frekansında değişim olmadığı halde su kıtlığının frekansında değişim meydana getirmesinden dolayı en önemli etken olarak gözlenmiştir.
EKONOMİK ETKİLERİ
1. Üründe Kayıp
· Ekin alanlarının verimliliğinin azalması
· Böcek istilası
· Bitki hastalıkları
· Ürün kalitesinde düşüklük
2. Süt ve Çiftlik Hayvanları Kaybı
· Otlakların verimliliğinin azalması
· Halka açık otlakların kapatılması veya sınırlandırılması
· Hayvanlar için suyun temin edilememesi veya pahalılığı
· Hayvanlar için besin temin edilememesi veya pahalılığı
3. Kereste Üretiminde Kayıplar
· Orman yangınları
· Ağaç hastalıkları
· Böcek istilası
· Orman alanlarının verimliliğinin azalması
4. Balık Üretiminde Kayıplar
· Balık yetiştirme alanlarına zararı
· Suyun azalmasından dolayı yavru balıkların kaybı
5. Ulusal Büyümede Kayıp, Ekonomik Gelişmede Gecikme
6. Yiyecek üretiminde düşüş - Yiyecek stoklarında azalma
7. Finanssal kaynak bulmada zorluk (Kredi riski)
8. Nehir ve kanalların denizciliğe olan katkılarında kayıp
9. Yeni ve ilave su kaynaklarının geliştirilmesindeki pahalılık
10. Suyun taşınmasındaki pahalılık
11. Çiftçi gelirlerinde kayıplar
12. Eğlence iş alanlarında kayıplar
13. Enerjide kaynak azalması
14. Tarımsal üretimin direkt bağlı olduğu endüstrilerde kayıplar
15. Üretimdeki düşüşe bağlı işsizlik
16. Hükümetlerin vergi gelirinde kayıplar
2- ÇEVRE ETKİLERİ
· Toprakta su ve rüzgar erozyonu
· Balık alanlarına zarar
· Bitki alanlarına zarar
· Suyun kalitesine etki
· Hayvan kalitesine etki
· Hayvan doğal yaşam alanlarına etki
3- SOSYAL ETKİLERİ
· Yiyecek kıtlığı
· Yoksullukta artış
· Göç
· Sosyal huzursuzluk
· Kırsal alanlardaki yaşam seviyesinde düşüş
ÖNLEMLER
Kuraklık; normalin altında yağış, düşük toprak nemi, sıcak kuru hava gibi bir çok faktörün bileşiminin bir sonucudur. Bunun için sıcaklık, yağış, yüzey akışı, toprak nemi gibi ana iklimsel ve hidrolojik değişkenler düzenli olarak izlenmeli ve normal değerlerden olan sapmalarının trendi gözlenmelidir. Kuraklık indisleri formüle edilip limitleri tanımlandığında kuraklığı izlemek ve araştırmak için çok kullanışlı anahtar olacaklardır.
KURAKLIK PLANLAMASI
Rastlanılacak herhangi kurak bir dönem için yapılacak çalışmalar üç ana çalışma grubunda toplanmalıdır;
1. İzleme Birimi: Klimatolojistler, hidrolojistlerden oluşur ve şu an ve gelecek için ne kadar suyun mevcut olduğunu izler.
2. Etkileri İnceleme Birimi: Doğal kaynak yöneticilerinden oluşur. Tarım, belediyeler gibi çeşitli alanların ne kadar su eksikliğinden etkileneceğine karar verirler.
3. Kuraklık Görev Gücü: Yüksek seviye resmi memurlardan oluşur, seçimle veya atama ile görev alırlar. Konu ile ilgili kanun yapma yetkileri vardır. Kuraklığın etkileri ve mevcut kaynaklar hakkında bilgi toplarlar.
Kuraklık Planlamasında 10 Adım;
a. Kuraklık görev gücü atamak
b. Kuraklık planının önemi ve hedeflerine karar vermek
c. Çeşitli su kullanıcıları arasında anlaşmazlıkları çözmek
d. Doğal, biyolojik ve insan kaynaklarının finanssal ve kanuni sıkıntılarını tespit etmek
e. İzleme, keşif ve cevap prosedürlerini hazırlamak
f. Araştırma ve eğitim ihtiyaçlarını tespit etmek
g. Bilimsel ve kanuni eksikleri tamamlamak
h. Kuraklık planını test etmek ve duyurmak
i. Kuraklık ve su kaynakları konusunda medya ve halkı bilgilendirmek
j. Kuraklık planını güncelleştirmek ve kuraklık sonrası geliştirmek
